Kültür varlıklarının korunması ve yasa dışı yollarla yurt dışına çıkarılan eserlerin ait olduğu topraklara iade edilmesi konusunda kararlı adımlar atan Türkiye, bu kapsamdaki çalışmalarına bir yenisini daha ekledi. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 3. Ur, Eski Akad ve Eski Babil dönemlerine ait, tarihi ve bilimsel açıdan büyük öneme sahip 6 adet çivi yazılı kil tableti düzenlenen törenle Irak’a iade etti.
İade töreni, Cumhuriyet Müzesi’nde gerçekleştirildi. Törene Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı Gökhan Yazgı ile Irak’ın Ankara Büyükelçisi Majid Abdulreda Hassan Al-Lachmawi katıldı. Türkiye’nin kültürel mirasa sadece kendi topraklarında değil, diğer medeniyetlerin mirası konusunda da aynı duyarlılığı gösterdiğini belirten Yazgı, iadenin uluslararası hukuk, etik ve kültürel iş birliği açısından önemli bir adım olduğunu vurguladı.
“Kültürel Miras, İnsanlığın Ortak Değeridir”
Bakan Yardımcısı Gökhan Yazgı, törende yaptığı konuşmada şunları kaydetti:
“Bilimsel bulgular doğrultusunda, bu 6 kil tabletin Irak kökenli olduğu tespit edilmiştir. Dışişleri Bakanlığımız aracılığıyla Irak makamlarıyla iş birliği içinde yürütülen süreç sonucunda, eserlerin ait olduğu topraklara iadesi sağlanmıştır.”
Tabletlerin Güney Mezopotamya’da, özellikle Umma gibi kent merkezleriyle doğrudan ilişkili olduğunu belirten Yazgı, eserlerin içeriğinde rahip listeleri, günlük idari belgeler, hayvan envanterleri gibi detayların bulunduğunu aktardı. Yazı biçimi ve kullanılan terminolojinin, dönemin kültürel yapısını anlamaya büyük katkı sunduğunu vurguladı.
UNESCO ve Uluslararası Hukuk Vurgusu
Türkiye’nin kültür varlıklarının korunması ve kaçakçılıkla mücadele konusunda UNESCO’nun 1970 tarihli sözleşmesine ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin 1483 ve 2199 sayılı kararlarına tam uyum sağladığını belirten Yazgı, bu çerçevede Irak’a iade edilen eser sayısının 97’ye ulaştığını söyledi.
İade edilen eserlerin 2010 yılında 4, 2019’da 81, 2022’de 6 ve 2025’te 6 olmak üzere dört ayrı dalgada gerçekleştirildiğini ifade etti. Eserlerin sonuncusu ise, gönüllü bir koleksiyoner tarafından yetkililere teslim edilerek geri kazanıldı.
Irak Büyükelçisi’nden Teşekkür Mesajı
Irak’ın Ankara Büyükelçisi Majid Abdulreda Hassan Al-Lachmawi, törende yaptığı konuşmada Türkiye’ye teşekkür etti. İadenin sadece Irak’ın tarihî mirasına değil, aynı zamanda iki ülke arasındaki kültürel bağların güçlenmesine de hizmet ettiğini belirtti.
“Bu kıymetli eserlerin iadesi, dostluk ve karşılıklı saygı temelinde gelişen ilişkilerimizin bir göstergesidir. Türkiye’nin Irak’a gösterdiği bu hassasiyet ve katkı, gelecek iş birlikleri için büyük önem taşımaktadır.”
Tabletlerin Tarihi ve Bilimsel Özellikleri
İade edilen tabletler, MÖ 24–18. yüzyıllar arasına tarihleniyor ve Sümer, Akad ve Babil uygarlıklarına ait belgeler niteliği taşıyor. Aralarında ekonomik içerikli kayıtlar, rahip isimlerinden oluşan listeler ve günlük idari belgeler yer alıyor.
Örneğin, bir tablet MÖ 22–21. yüzyıllar arasında hüküm süren 3. Ur Dönemi’ne ait olup, Sümer alfabesiyle yazılmış rahip listelerini içeriyor. Bir diğer tablet, MÖ 24–23. yüzyıllara tarihlenen Eski Akad Dönemi’ne ait olup, hayvan türleri ve ödemelere ilişkin bilgileri kayda geçiriyor. Ayrıca, Kral Ibbi-Sin dönemine ait idari bir tablet de yer alıyor.
Tabletlerin analizi ve bilimsel sınıflandırması, tarihçi ve uzman Prof. Dr. Selim Ferruh Adalı tarafından gerçekleştirildi. Eserlerin kültürel, tarihi ve bilimsel değerleri, Mezopotamya uygarlıklarının günlük yaşamına ışık tutacak nitelikte.
